จันทบุรี – “รำสวดหน้าศพ”  สืบสานวัฒนธรรมประเพณี  ที่กำลังจะจางหายไปจากเมืองจันทบุรี

รำสวดหน้าศพตั้งกันเป็นคณะ   จะมีอยู่ในพื้นที่จังหวัดจันทบุรี อาทิเช่น อำเภอนายายอาม  อำเภอท่าใหม่  ของจังหวัดจันทบุรี  และอาจกระจายอยู่เป็นการละเล่นหน้าศพ  ที่มีมาอย่างยาวนานเป็น 100 ปี  ซึ่งเหมือนเป็นประเพณีสืบต่อกันมาจากรุ่นสู่รุ่นของคณะสวดหน้าศพ  หนึ่งในนั้นคือ  ผู้ใหญ่สดับ  อรชร  และคุณบังอร  ซึ่งคณะของตนนั้น ได้มารวมกับคณะของ  ผู้ใหญ่สดับ  เนื่องจากนักรำน้อยในแต่ละคณะไม่สามารถที่จะไปแสดงได้  ต้องมารวมกันจากสองคณะเป็นหนึ่งคณะคณะ ซึ่งก็จะทำให้ง่ายต่อการติดต่องานต่างๆในการแสดงรำหน้าศพ

          ซึ่งได้ตั้งคณะรำสวดซึ่งเป็นคณะที่เก่าแก่ในเขตอำเภอนายายอาม และอำเภอท่าใหม่ จังหวัดจันทบุรี   ซึ่งผู้สื่อข่าวได้สอบถามได้ความว่า  การละเล่นรำและสวดหน้าศพนั้น  เป็นการสืบทอดจากรุ่นปู่ย่าตายาย  จนมาถึงรุ่นของตน ซึ่งได้ผ่านการสั่งสอนและฝึกหัดในการรำ และการร้องที่เป็นทำนองโบราณ  ก่อนที่จะทำการแสดงต้องมีการเส้นไหว้เจ้าที่  มีการบอกกล่าวกับศพ มีการเซ่นไหว้ครูบาอาจารย์   ก่อนที่จะทำการแสดงรำสวด  ในแต่ละที่ที่คณะไปเล่นในงานศพต่างๆ ที่ผ่านมา  และต้องมีการสั่งเปรต  สวดส่งวิญญาณ  การเอื้อนเอยคำร้องเป็นคำโบราณ  ซึ่งก็หาฟังหรือหาดูในงานศพนั้นยากจริงขึ้นมาเรื่อยๆ เนื่องจากช่วงที่มีโค-วิดระบาด 3-4 ปีที่ผ่านมา ทำให้คณะรวมตัวกันยากขึ้น  ซึ่งไม่มีงานในการเล่นหน้าศพ  เนื่องจากกลัวการระบาดของโรคโค-วิด

           ที่ผ่านมานั้นก็เล่าถึงการเล่นในที่ต่างๆ  คุณของคุณบังอรได้เล่าว่า   ตัวเองและคณะก็ไปเล่นกันในที่ต่างๆ ภายในจังหวัดจันทบุรี และจังหวัดใกล้เคียงโดยส่วนมากจะเป็นในเขตภาคตะวันออก  เมื่อก่อนเล่นถึงตี 5  แต่ช่วงนี้เล่นถึงตี 1 ซึ่งก็ในช่วงนั้นสมัยนั้นมีงานชุกมากๆ  มีหลายคณะแข่งขันกัน  มีสาวๆมารำร้อง  มีสาวสวยมาก็ได้รับความสนใจจากหนุ่มๆ  ต่างก็จะทราบกันเองว่าคณะไหน  มีสาวสวยอยู่ก็จะตามไปให้กำลังใจ  และจีบสาวในคณะ  วัฒนธรรมในการให้คณะรำสวด  ไปเล่นรำหน้าศพเหมือนเป็นเพื่อนศพยามกลางคืน  ซึ่งจะเน้นคืนสุดท้ายของการสวดอภิธรรม  ดึงดูดผู้ที่มาฟังพระสวดอภิธรรมเสร็จสิ้นแล้ว หลังจากนั้นก็จะมีการรำสวดของคณะรำสวด

          ทั้งนี้ยุคสมัยพัดเปลี่ยนไป  การละเล่นรำสวดหน้าศพเริ่มลดน้อยถอยลง เนื่องจากเจ้าภาพต่างๆ นั้นส่วนมากเริ่มจะเป็นคนรุ่นใหม่  เริ่มที่จะไม่รู้จักคณะลำสวดซึ่งเป็นคณะเก่าแก่  ที่อยู่ในพื้นบ้านก็เริ่มที่จะไม่นำคณะรำสวดมาเล่นเป็นเพื่อนหน้าศพ  ซึ่งก็ทำให้งานนั้นมีน้อยลงและไม่มีตัวที่จะร่ายรำ เนื่องจากต่างคนต่างไปทำงาน และบางคนก็ไปมีครอบครัวส่วนมาก จะเป็นผู้หญิงซะส่วนมาก ซึ่งถ้าออกไปมีครอบครัวแล้วก็อยากที่จะมาแสดงการรายรำ  เนื่องจากสามีไม่อนุญาตก็เลย  ทำให้คณะนั้นเริ่มหมดคน  หรือตัวมารำ  นี่ก็เป็นอีกสาเหตุหนึ่ง

           อีกหนึ่งสาเหตุการสืบทอดการแสดงการไล่รำนั้น ต้องมีการอบรมการสอนเหมือนกับการเล่นลิเก และการเล่นละคร  ต้องการฝึกซ้อมท่าไล่รำและคำร้อง  เนื่องจากเป็นคำร้องที่เป็นการแต่งขึ้นมาเองในคณะ และสืบทอดกันมาเป็น 100 ปี กว่าจะได้ผู้ที่มีความสามารถในการร้องและได้รำได้เก่ง เพราะต้องฝึกฝนกันตั้งแต่เด็กๆ ในเมื่อหัดร้องและหัดรำจนคล่องแล้วถึงออกมาแสดงในคณะรำสวดได้

          คณะรำสวดยังคงหลงเหลืออีก   ในเขตอำเภอนายายอาม และอำเภอท่าใหม่ จังหวัดจันทบุรี นั่นคือคณะลำสวดของ อดีตผู้ใหญ่บ้าน  สดับ อรชร  และคุณบังอร ซึ่งยังรวบรวมทีมงานใกล้เคียง ที่ยังหลงเหลืออยู่ซึ่งก็เริ่มมีอายุมากขึ้น  แต่ก็ยังคงรักษาประเพณีและวัฒนธรรมที่สืบต่อในการรายรำและร้องในทำนองจังหวะโบราณ  ซึ่งเหลือไม่ถึง 12 ชีวิต  ที่ยังคงสืบทอดการร้องและรำทำนองโบราณนี้  ซึ่งก็แทบจะหาดูแทบไม่ได้แล้วในขณะนี้  ซึ่งก็เป็นที่น่าเสียดาย  เนื่องจากไม่มีใครสนับสนุน และไม่มีใครมาเป็นนางรำ   ทั้งสองท่านห่วงว่าอนาคตจะไม่เหลือการสืบทอดการรำ และร้องหน้าศพอีกถ้าหมดรุ่นของตน อยากให้มีการสืบทอดให้มีการสนับสนุน เพราะในตอนนี้ ต้องสืบทอดกันเองโดยไม่มีการได้รับการอนุรักษ์ หรือช่วยเหลือจากส่วนราชการใดๆ จึงเป็นที่น่าเสียดายที่อนาคตคงจะต้องสูญหายไปอย่างแน่นอน

กิตติพงศ์ คงคาลัย  ผู้สื่อข่าว  จ.จันทบุรี